Κεφάλαιο 8ο: Πλήρες φάσμα συναισθημάτων κατά την άσκηση: από την ευχαρίστηση ως τη δυσαρέσκεια
Η επικρατέστερη τεκμηριωμένη άποψη επί του θέματος, είναι εκείνη που πρεσβεύει ότι το σύνολο του φάσματος των συναισθημάτων που δημιουργούνται κατά τη γύμναση, από τα θετικά όπως η ευχαρίστηση, ως τα αρνητικά όπως η δυσαρέσκεια, έχει άμεση σχέση με την ένταση της άσκησης (Θεωρία του “Διττού Τρόπου” 33. Ekkekakis, P. – 2003 – Pleasure and displeasure from the body: Perspectives from exercise. Cognition and Emotion, 17, 213-239). Για να κατανοήσουμε σωστότερα τις παραμέτρους της σχέσης του φάσματος έντασης της άσκησης και του φάσματος των συναισθημάτων δεν πρέπει να σταθμίζουμε τον παράγοντα ένταση της άσκησης, με βάση τα αυθαίρετα ποσοστά της “μέγιστης ικανότητας” του ασκούμενου. Προτιμάται να αξιολογούμε με βάση συγκεκριμένες φυσιολογικές παραμέτρους που έχουν μεγάλη βιολογική σημασία, όπως το γαλακτικό οξύ και το αναερόβιο κατώφλι.
Το φάσμα της έντασης της άσκησης μπορεί να διαιρεθεί σε τρία πεδία. Το πρώτο πεδίο περιλαμβάνει στις εντάσεις κάτω του αναπνευστικού (αναερόβιου) κατωφλιού, όπου προκαλείται σχετική ομοιογένεια στο μεταβολισμό του εγκεφάλου (ειδικότερα, στις διεργασίες του υπομεταβολισμού, στο τμήμα του εγκεφάλου που ονομάζεται προμετωπιαίος λοβός), με κυρίαρχη αντίδραση την ευχαρίστηση.
Στο δεύτερο πεδίο, ανήκει η ένταση που προσδιορίζεται κοντά στο “αναερόβιο κατώφλι” (34. Κλεισούρας 1999), όπου και αναμένεται ανομοιογένεια μεταβολικών αντιδράσεων. Το γεγονός αυτό οδηγεί, σε ανομοιογένεια και των ψυχολογικών αντιδράσεων μεταξύ των ασκούμενων, έτσι ώστε κάποια άτομα να αντιδρούν με ευχαρίστηση και άλλα με δυσαρέσκεια. Σε αυτό το φάσμα εντάσεων, αναμένεται ισχυρή επίδραση γνωστικών παραγόντων (όπως η αυτοαποτελεσματικότητα ή η ανησυχία για τη σωματική εμφάνιση).
Στο τρίτο πεδίο τέλος, συναντάμε τις εντάσεις που ξεπερνούν το αναπνευστικό κατώφλι και προσεγγίζουν την μέγιστη ικανότητα. Εδώ περιμένουμε ξανά ομοιογένεια στις μεταβολικές αντιδράσεις, αλλά σε αυτή την περίπτωση κυρίαρχη και απολύτως σαφής συναισθηματική αντίδραση είναι η δυσαρέσκεια. Σε αυτό το πεδίο εντάσεων, καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των ψυχολογικών αντιδράσεων, παίζουν οι ενδοαισθητηριακές μεταβλητές (όπως τα συστήματα που ενημερώνουν τον ίδιο τον οργανισμό για τη συχνότητα της αναπνοής, τη θερμοκρασία κορμού, ή το pH του μυός κλπ).
Η ποικιλία των αντιδράσεων αυτών εγείρει την πιθανότητα, τα χαμηλά ποσοστά συμμετοχής και παραμονής σε προγράμματα φυσικής δραστηριότητας, να συνδέονται με αιτιώδη σχέση, με τα αισθήματα ευχαρίστησης και δυσαρέσκειας που προκύπτουν από την άσκηση. (35. Ekkekakis, P. – 2008. “Τα αισθήματα ευχαρίστησης και δυσαρέσκειας κατά τη σωματική άσκηση: Μακρά πορεία από το Δυϊσμό στη Λειτουργική Διττότητα μέσα από τη θεωρία του Διττού Τρόπου”. Πρακτικά 10ου Συνεδρίου Αθλητικής ψυχολογίας ΕΨΕΝΑ σελ. 19 – 21)
Όροι:
Αναερόβιο κατώφλι: είναι το οριακό επίπεδο έντασης μιας φυσικής δραστηριότητας πάνω από το οποίο αρχίζει να συσσωρεύεται στο αίμα γαλακτικό οξύ. Κατά κανόνα, αντιστοιχεί στο 82% με 87% της μέγιστης καρδιακής συχνότητας. Στο επίπεδο αυτό, το οξυγόνο που προσλαμβάνουμε δεν είναι αρκετό για να εξισορροπηθεί το παραγόμενο γαλακτικό οξύ που με τη σειρά του δρα ανασταλτικά στην συνέχιση της δραστηριότητας. Η επόμενη άμεση συνέπεια είναι η ακούσια διακοπή της δραστηριότητας.
Προμετωπιαίος λοβός: περιοχή του εγκεφάλου των θηλαστικών, στο μπροστινό μέρος του κάθε ημισφαιρίου. Συνδέεται με τον έλεγχο των εκούσιων κινήσεων του σώματος. περιέχει τους περισσότερους, ευαίσθητους στην ντοπαμίνη, νευρώνες και έχει σχέση με την ανταμοιβή, την προσοχή, την μακροπρόθεσμή μνήμη, το σχεδιασμό και την κίνηση. Η βασικότερη όμως δραστηριότητα αυτής της περιοχής του εγκεφάλου, όσον αφορά τις ψυχικές λειτουργίες, θεωρείται η συγκρότηση της σκέψης και των δράσεων ανάλογα με τους εσωτερικά καθορισμένους στόχους. (36. Finger, St. 1994)
Σταυρούλα Ζυγούρη, Ολυμπιονίκης της πάλης, Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής
Ιστοσελίδα: http://www.voulazygouri.gr – Email: voulazy@gmail.com
